De levensles van Jan Timmer

Jan Timmer. Steeds vaker duikt hij op in mijn gedachten. Timmer was de president-directeur van Philips van 1990 tot 1996. Hij leerde me iets wat nu actueler is dan ooit tevoren.

Het was zo rond 2006 dat ik Jan Timmer hoorde spreken. Zelf was ik net gestart aan mijn opleiding Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Je kon hem niet missen in de weken vooraf aan zijn lezing. Overal op de universiteit zag ik posters en flyers met zijn gezicht. Jan Timmer zou spreken voor een groep studenten tijdens een jaarlijks symposium.

Voorbereid op de toekomst

Iemand vroeg aan Timmer hoe je je als student zo goed mogelijk voorbereid kan zijn op de toekomst. Een vraag die ik tegenwoordig als biohacker, laat staan als futurist, moeilijk te beantwoorden vind. Met al zijn jaren aan de top van een wereldwijd elektronicaconcern had Timmer zijn ideeën al gevormd. ‘Dan moet je na dit symposium een vliegticket boeken en morgen naar China vliegen. Daar moet je gaan wonen, want daar gebeurt het. Nu en in de komende decennia.’

Ik zie het nog voor me. Eerst was het stil in de collegezaal, daarna begonnen een paar studenten stiekem te gniffelen. Ik ook. Als ik nadacht over mijn leven na Groningen, dan dacht ik aan een warm Zuid-Europees land, Londen als financiële centrum van de wereld of de innovatie in Silicon Valley. Maar China? Hun rol in onze wereld valt toch wel mee? Ze zijn toch vooral goed in het namaken van westerse producten?

Deels was die naïeve gedachte te wijten aan onwetendheid. Tijdens mijn studie las ik amper over Chinese bedrijven, wetenschap of managementtheorieën. In het nieuws moest (en moet) je echt je best doen om meer te weten te komen over het land, zeker als je het vergelijkt met onze collectieve fascinatie voor de Verenigde Staten.

Enorme invloed

Ik vermoed dat het ook geldt voor toekomstdenkers. Laat ik mezelf als voorbeeld nemen. Ik ben nog steeds vooral gericht op de westerse wereld. Maar op tal van vlakken verloopt de technologische ontwikkeling van China hard, van kunstmatige intelligentie en biotechnologie tot aan verduurzaming. Het is haast onvermijdelijk dat die vooruitgang een weerslag krijgt in economische, politieke en culturele macht. We leven in de eeuw van Azië, zoals kenners dat noemen. Nu al, ze hebben het over deze eeuw.

Zeker ook als het gaat om mijn vakgebied van human enhancement en human augmentation gebeuren in China de meest interessante dingen. Zo las ik laatst het boek The Mutant Project van Eben Kirksey. Het verhaal gaat over de geboorte van Lulu en Nana, twee Chinese meisjes die in 2018 als embryo genetisch zijn aangepast door wetenschapper Jianku He. Zij gelden als de allereerste mensen ter wereld die genetisch zijn gemodificeerd.

Het blijkt niet (alleen) het werk van een doorgedraaide wetenschapper te zijn. Het riskante experiment vond plaats in een context: de opvoeding van He in een arme regio van het land, de focus op riskante innovatie in de technologiestad Shenzhen en geopolitieke belangen die regionale en nationale machthebbers zagen. Kortom, dit geval staat niet op zichzelf. China kan wel eens een enorme invloed hebben op de toekomst van de mens.

Hoewel ik me realiseer dat ik meer wil weten over het land en haar plannen, blijft het lastig om meer over China te leren én bij te blijven met de ontwikkelingen daar. Dat komt vooral door cultuurverschillen, de taalbarrière, de beperkte communicatie uit China zelf en de focus van de Nederlandse media.

Bewustwording

Toch probeer ik mij hier bewust van te zijn. Er is gelukkig  genoeg om mee te beginnen. Naast boeken op mijn leeslijst, zoals How Asia Works, zijn de documentaires van Ruben Terlou een goed startpunt (zoals de recente De Wereld van de Chinezen).

Ook op het vlak van fictie zijn er goede opties. Sinds een paar maanden ben ik verslingerd aan de trilogie Remembrance of Earth’s Past van Liu Cixin (al kennen de meeste mensen vooral de naam van het eerste boek: The Three Body Problem). Deze schrijver won in 2015 terecht de Hugo Award, een prijs voor de beste sciencefiction roman. Naast een waanzinnig toekomstbeeld krijg ik door het lezen ook meer kennis van de Chinese geschiedenis en cultuur.

Door zulke series en verhalen krijg ik een iets beter beeld van China. Met de groeiende invloed van het land op onze wereld en de toekomst is dat hard nodig. Het is het minste wat ik kan doen. Emigreren naar China hoeft dan hopelijk niet, zoals Jan Timmer me ooit voorstelde.